Dolores, Eastern Samar

Dolores
Municipality
Mapa han Sinirangan Samar ngan Dolores
Country	Pilipinas
Region	Sinirangan Kabisayaan (Region VIII)
Province	Sinirangan Samar
Congr. district	Nag-uusa nga Distrito han Sinirangan Samar
Barangays	46
Kagamhanan
• Mayor	Shonny Niño R. Carpeso
Langyab
• Total	308.58 km2 (119.14 sq mi)
Molupyo ( senso)
• Total	44,626
• Densidad	140/km2 (370/sq mi)
Zona hin oras	PST (UTC+8)
ZIP code	6817
IDD : area code	+63 (0)55

An Dolores usa nga ikatulo nga klase nga bungto ha probinsya han Eastern Samar ha Sinirangan nga Kabisay-an nga Rehiyon ha Pilipinas. Sumala han 2015 census, mayda ini populasyon nga 42,866 ka tawo ha 8,712 nga panimalay.

Kasaysayan

[1]

An Dolores (Eastern Samar), nahimo han tu-ig nga 1650, han an iba nga mga naukoy ha Bacod (o Bacor) in nakapagtindog hin usa nga guti-ayay nga baryo, usa ka kilomentro tiakng han baba han Dolores (kilala dati nga salog). Gin ngrananan ini nga baryo hin ‘Dolores’ (ha Ingles, an pulong nga ‘Dolores’ in nangangahulugan nga kabidu-an) para maipasabot an kabidu-an ngan kakuri-an nga gin-agi-an han mga Bacodnons, dara han ira pag-api nga armado han Samuroy Rebellion han 1649. Para makasigurado, an iya gintikangan, inin kaupod pa han gintikangan hin tulo nga mga baryo: Bacod, Jubasan, and Paric.  Ugaring, kinahanglan pa hini hin mama-upay nga pag isplikar.

Bacod ngan an Ginikanan han Dolores

Mga duha ka-kilometro tikang han baba han Dolores river, an Bacod, usa na nga bungto (dako nga baryo), nga nakatindog na bag-o pa man umabot didto nga mga dapit an mga Espanyol han 1565. Naghatag hin ebanghelyo an mga Heswita nga naka-estastyon ha Palapag han 1602. Han 1649, upod an bungto han Jubasan, gin pug-ngan an Bacod ngan naki-pag-usa han bungto han Tubig (yana Taft), dara han pag-ato ni Agustin Sumuroy, nga nagtikang ha Palapag, upod an mga Bacodnons. Dara hini nga pag-pugong, binalhin an iba nga mga residente harani ha may baba an salog para magtindog hin kabab-layan, nga han pag-labay han panahon, nagging guti-ay nga baryo (rancheria) han Dolores. Dinhi ini pagtikang an pagka-tindog han Dolores han 1650. Binalhin ha baryo han Carolina an iba nga mga Bacodnon, mga usa ka-kilometro, nawawala nga dapit han Bacod.

Ugaring, ha paglabay han panahon, nadara an Bacod han mga inabot nga mga baha. Asya nga binalik hiya han kangaranan nga visita (kita ha ubos). Han 1895, naibanan in ura-ura an iya populasyon; may-ada nala 20 nga mga mangurukoy, 9 nga lalaki ngan 11 nga babayi. Han 1930s, napa-ilad-man na han salog han Dolores an butnga nga parte han Bacod, uraging, mahikikit-an pa an kinamumutangan han mga nahi-tutura nga mga bato han simbahan ngan kumbento. Nahibilin la gihap an ginka-bayaan nga parte han bungto, ngan gin-ngaranan nga Binungtoan han mga Doloresnon.

Naging usa nga Pueblo an Visita han Paric. Han ka-urhi-an nga mga parte han ika-16 nga siglo, naging parte han vista (baryo) han Paric an rancheria (sitio) han Dolores, nga dati napapa-ilad-man han hurisdiksiyon han Jubasan. Kinahanglan hinumdoman nga an Jubasan, suga han Bacod, usa nga pre-Hispanic nga bungto, nga makikit-an mga duha ka-kilometro tikang han suluran han gintatawag nga salog han Can-avid (Ulot). Dara han pag-timpag han bungto, damo han mga mangurukoy an ibinalhin han guti-ay nga bungto han Paric, nga makikit-an ha tuo nga dapit han Jubasan, nga ha ka-urhi-an, naging vista han Tubig (Taft), dara han pagdako han populasyon. (Nagtikang han nahi-tutura nga parte han Jubasan an kinikilala yana nga baryo han Giboangan). Han ka-unahan nga mga parte han 1700s, importante nga vista an Paric. Nagtikang na didto pagbisista an mga Franciscans nga dinatung ha Samar han 1768. Han 1839, pinangunahan ni Padre Manuel Villanueva, upod an mga awtoridad han Tubig, an sibil ngan ecclesiastical nga pagbulag han Paric tikang han iya ginikanan nga nasod.

Han Abril 5, 1864, inabot an usa nga makasaysayan nga panhitabo: usa nga royal decree an iginpa-agi kan Gobernador-Heneral Rafael Espulino de Echague, nga ginhimo an Paric hin usa na nga pueblo (municipality), nga bulag na ha Tubig. Inabot ha 2,998 an iya populasyon. Han ika-20 han Abril, 1878, gintindog ni Bp Benito Romero de Madridejos, Obispo han Cebu (1867-1886) an Paric nga usa nga independente nga parokya nga may hurisdiksiyon han mga nayon nga inaagi-an han mga salog han Jubasan (ulot) ngan Bacod (Dolores). An mga baryo han Carolina, Bacod, Dapdap, kaupod han mga sitio han Dolores, Jinolaso, Tubabo, Jilabaan ngan Balagon, an mga pinaka-kilala nga mga baryo/sitio nga sakop han bag-o nga pueblo han Paric. Iginpa-ilarom inin patrono ni St. Joachim nga iginsasalin-urog an kapyestahan kada ika-16 han Agosto. Hi Padre Jose del Olmo, OFM an pinaka-una nga padi han parkya, tikang ka-1879 ngada ka-1882.

Dolores, an bag-o nga Poblacion han Paric

Ha makarusubo nga mga panhitabo, na-piritan an mga awtoridad han Paric nga mag-turoy hin iba nga lugar nga pangungukyan, dara han padayon nga pagtimpag han tuna ha may salog, nga nakadto han na-iigbaw nga dapit han población. Han 1912, haros ma-lamon na han salog han Ulot an bato nga simbahan ngan kumbento han Paric. Gintawag nga Binungtoan an mga nahibilin nga parte han Paric, nga han paglabay han panahon, kinilala na nga Canteros. Han 1886, nag-petisyon han Manila hira Pare Juan Carmona, an padi han parokya (1886-1897), Don Carlos Robredillo, an gobernadorcillo (1885-1887), mga opisyales han bungto nga hira Leoperto Planesniles, teniente primero, ngan Martin Irasga, teniente segundo, nga ibalhin an población ha sitio han Dolores, nga ira ginhuhuna-huna nga mama-talwas nga lugar. Igin-balhin an población han 1887. Dara hini, Dolores na an naging población han Pueblo han Paric.

Dolores han Bisperas han Rebolusyon han 1898

Ginpadayon an pagpaka-upay han bag-o nga población ha pangunguna nira Padre Carmona, Don Geronimo Leguin, nga nagda-og kan Robredillo ha pagka-gobernadorcillo (1887-1889), upod an iba pa nga miyembro an awtoridad-sibil ngan mga kilala nga personalidad han bungto (principalia). Tikang ka-1889 ngada ka-1893, pinangunahan ni Padre Carmona an pagtindog han amestiza parochial house nga kahoy ngan bato gamit han paghimo, usa nga casa tribunal, ngan usa nga parochial school para ha mga lalaki ngan babayi. May mga nagtindog hin kabablayan palibot han simbahan mga plaza. Gintindog an pinaka-una nga nga sementeryo han tuna nga kinatitindugan na yana (2009) han munsipyo; an sementeryo ha Ocpol an ika-duha. Han 1890, may-ada na duha nga magturutdo: hira Damiano Pomasin nga Dionisa Hubirit. Unom nga Intsik an nagtikang pagnegosyo han bungto. Inabot an hin 1,824 an populasyon ahn población. Nagka-may-ada hin lima nga visita ngan 20 nga mama-guti nga mga baryo an puebloor han munisipalidad.

Ugaring, diri ngatanan nga mga taga-Paric, in binalhin han bag-o nga kinamumutangan han munisipalidad han Paric; an población han Dolores. Pinili han iba nga umukoy han visita han Maria Angeles, mga usa ka-kilometro tikang han baba han salog han Ulot. Paglabay han panahon, naging pinaka-dako nga visita han pueblo han Paric in inga visita. (Kahuman han giyera han mga Espanyol nga Amerikano, naging Can-avid an Maria Angeles. Naging independente na hiya nga munisipalidad han ika-15 han Hunyo, 1948, kaupod hi Lucendo Benitez, an iya pinaka-na nga alkalde).

Asya ini an istorya kun paano an Dolores, tikang hin usa nga guti-ay nga baryo han 1650, naging población han munisipalidad han pueblo han Paric han 1887. (Hadto nga mga panahon, nasasakop han munisipalidad an ngatanan nga mga baranggya ngan sitios, nga ha pagka-yana (2009), inin sakop na han munisipalidad han Dolores, sugad man han Can-avid. Interesante hibaru-an nga bisan diri na Paric an población, Paric la ngahaw an ngaran han bug-os nga munisipalidad didto han mga opisyal nga mga dokumento han aton gobyerno. Han 1905 la nabal-yu-an an ngaran han munisipalidad ha mga papeles han gobyerno, nga tikang ha Paric, naging Dolores.

Lope Coles Robredillo, SThD

Tuesday, November 13, 2012

Mga Barangay

An Dolores mayda kwarenta y sais (46) nga barangay.

Aroganga Magongbong Buenavista Cabago-an Caglao-an Cagtabon Dampigan Dapdap Del Pilar Denigpian Gap-ang Japitan Jicontol Hilabaan(GIDADAKOI NGA BARANGAY) Hinolaso Libertad

Magsaysay Malobago Osmeña Barangay 1 (Pob.) Barangay 10 (Pob.) Barangay 11 (Pob.) Barangay 12 (Pob.) Barangay 13 (Pob.) Barangay 14 (Pob.) Barangay 15 (Pob.) Barangay 2 (Pob.) Barangay 3 (Pob.) Barangay 4 (Pob.) Barangay 5 (Pob.) Barangay 6 (Pob.)

Barangay 7 (Pob.) Barangay 8 (Pob.) Barangay 9 (Pob.) Rizal San Isidro (Malabag) San Pascual San Roque San Vicente Santa Cruz Santo Niño Tanauan Villahermosa Bonghon Malaintos Tikling

Talaan hin mga Iskwelahan

Mga Iskwelahan ha Elementarya

• Aroganga Elementary School
• Magongbong Elementary School
• Buenavista Elementary School
• Cabago-an Elementary School
• Caglao-an Elementary School
• Cagtabon Elementary School
• Dampigan Elementary School
• Dapdap Central Elementary School
• Del Pilar Elementary School
• Denigpian Elementary School
• Gap-ang Elementary School
• Japitan Elementary School
• Jicontol Elementary School
• Hilabaan Elementary School
• Hinolaso Elementary School
• Libertad Elementary School
• Magasaysay Elementary School
• Malabago Elementary School
• Osmeña Elementary School
• Rizal Elementary School
• San Isidro (Malabag) Elementary School
• San Pascual Elementary School
• San Roque Elementary School
• San Vicente Elementary School
• Santa Cruz Elementary School
• Santo Niño Elementary School
• Tanauan Elementary School
• Villahermosa Elementary School
• Bonghon Elementary School
• Malaintos Elementary School
• Tikling Elementary School
• Dolores Central Elementary School

Mga Iskwelahan ha Sekundarya

• Dolores National High School
• Hilabaan National High School
• Hinolaso National High School
• Caglao-an National High School
• Dapdap National Technical and Vocational High School

Mga Kolehiyo

• Mater Divinae Gratiae College

Mga sumpay ha gawas

• Philippine Standard Geographic Code Ginhipos 2012-04-13 han Wayback Machine
• 2000 Philippine Census Information Ginhipos 2005-09-23 han Wayback Machine