Noli Me Tángere

An syahan nga paypay han orihinal nga bersyon

An Noli Me Tángere (Linatin han "Ayaw ako pagkapti") in usa nga nobela ni José Rizal nga syahan nga pinatik hadton 1887 ha Berlin, Alemanya durante han kapanahunan han pananakop han mga Kastila ha Pilipinas. Ini nga nobela in naghihinabi han istorya hin usa nga mestiso nga Pilipino nga hi Crisóstomo Ibarra nga inuli tikang ha Europa ngan nag-agi hin dako nga kakurian, kaupod han iya mga igkasi-Pilipino, dara han panalumpigos han mga Kastila, urog na an kolonyal nga gobyerno ug an mga Katoliko nga kapadian.

An orihinal nga bersyon han Noli Me Tángere in sinurat ni Rizal ha yinaknan nga Kinatsila. Ha pagkayana, kaurogan ginpapatik ngan ginbabasa na ini ha mga yinaknan nga Filipino ug Iningles. Pinaagi han Rizal Law (Republic Act No. 1425, s. 1956), an pagbasa hini nga nobela ug han sumurunod hini nga nobela nga El filibusterismo (1891) in kaparte ha kurikulum ha sekundarya nga pag-aradman (Grade 9 ug Grade 10) ha Pilipinas. An duduha nga nasabi nga mga nobela in ginhubad ha Winaray hadton 1962 pinaagi han Kalgaranon nga manunurat nga hi Eduardo Makabenta, Sr., ngan ginhimoan na gihapon hin mga dula, opera, musical ug lain pa nga obra ha arte.

An ulohan han Noli Me Tángere in nakabase han Linatin nga paghubad han mga pulong ni Hesus tikang ha Juan 20:17 ha Clementine Vulgate nga Kristiyano nga Bibliya: Dicit ei Jesus: Noli me tangere, nondum enim ascendi ad Patrem meum (Winaray, MBBSAM: Nagsiring hi Jesus ha iya, "Ayaw ako pagkapti, kay waray pa ako saka ngadto han Amay..."). Ini nga ulohan in simbolo han "kanser" han sosyedad hadton kapanahunan han pananakop han mga Kastila ha Pilipinas—usa nga kanser nga kun "kaptan" in nagdudurot hin grabe nga kamahapdos. Ha mga promero nga Iningles nga paghubad, kilala ini nga nobela ha mga ulohan nga An Eagle Flight (1900) ug The Social Cancer (1912). Ha 1962 nga Winaray nga pagbuhad ni Eduardo Makabenta, Sr., kilala ini ha ulohan nga An Kaduntan han Bungto.

Mga importante nga tawohan

• Crisóstomo Ibarra (kumpleto nga ngaran: Juan Crisóstomo Ibarra y Magsalin)

an giimportantehi nga tawohan han Noli Me Tángere ug han sumpay hini nga El filibusterismo. Hi Crisóstomo in usa nga mestiso nga Pilipino nga inuli ha bungto han San Diego ha Pilipinas katapos hin pito ka tuig nga pag-eskuyla ha Europa. Han pag-uli niya ha Pilipinas, naglarang hiya pagpatuman hin proyekto para han kaupayan han San Diego. Hi Crisóstomo amo an uyab ug pangasaw-onon ni María Clara.

• Padre Dámaso (kumpleto nga ngaran: Dámaso Verdolagas)

an usa han mga kontrabida han Noli Me Tángere; usa nga Fransiskano nga padi nga amo an anay kura paroko han San Diego. Kilala ha iya kamaisog ngan kamadarahog, iginkaaway niya hi Rafael Ibarra (an amay ni Crisóstomo Ibarra) ngan an iya kapungot kan Rafael iya gihapon ginpapakita kan Crisóstomo. Ha katapusan han nobela, iginhulagway nga hiya an tinuod nga amay ni María Clara.

• María Clara (kumpleto nga ngaran: María Clara de los Santos y Alba)

an uyab ug pangasaw-onon ni Crisóstomo Ibarra. Kilala ha pagigin usa nga mabaysay nga babaye, hi María Clara in ginpakilala ha nobela komo anak ni Kapitán Tiago, pero iginhulagway ha katapusan nga parte han nobela nga hi Padre Dámaso an iya tinuod nga amay.

• Elías

an misteryoso nga sangkay ni Crisóstomo Ibarra. Hi Elías in nagsaad han iya pag-ugop kan Crisóstomo kataliwan hiya matalwas ni Crisóstomo tikang han atake hin buwaya ha usa nga salog ha San Diego. Kaupod hi Elías ha usa nga grupo hin mga Pilipino nga naglalarang hin pag-ato ha gobyerno han mga Espanyol.

• Kapitán Tiago (kumpleto nga ngaran: Don Santiago de los Santos)

usa nga rikohanon nga negosyante ha San Diego nga amo an kinikilala nga amay ni María Clara.

• Padre Salví (kumpleto nga ngaran: Bernardo Salví)

an usa han mga kontrabida han Noli Me Tángere; usa nga Fransiskano nga padi nga amo an kasamtangan nga kura paroko han San Diego. Hi Padre Salví in mayda malaw-ay nga paghingyap kan María Clara.

• Sisa

an nalurong nga iroy nira Basilio ug Crispin. An mga kasakitan ni Sisa, urog na han kawara han iya mga anak, amo an nagin hinungdan han iya kalurong.

• Basilio

an 10 anyos nga suhag nga anak ni Sisa; an magurang nga bugto ni Crispin. Hi Basilio in natrabaho komo sakristan nga parabagting han lingganay ha singbahan han San Diego. Hiya in magigin importante nga tawohan ha istorya han El filibusterismo.

• Crispin

an 7 anyos nga pudo nga anak ni Sisa; an manghod nga bugto ni Basilio. Hi Crispin in natrabaho komo sakristan ha singbahan han San Diego kun diin hiya gin-akusaran hin pangawat hin kwarta. Ginkikinastigo hiya han labaw han sakristan nga nagpipirit ha iya hin "pag-uli" han iya mga kinawat.