Purô han Negros

An pulong nga negros ha Kinatsila ngan Iningles puyde gihapon plural han negro o maitom.

Mapa han Pilipinas nga nagpapakita kon hain nahimutang ang isla o puro han Negros.

An Negros usa nga isla han Pilipinas nga nahamutangan ha Kabisay-an. Ini amo an ika-upat nga gidako-i nga isla han nasod, nga mayda kahaluag hin tuna nga 12,706 kwadrado nga kilometros (4,905 nga kwadrado nga milyas.). An mga tawo nga taga-Negros tinatawag nga mga Negrense.

Ha politika ngan ha kultura, an Negros ginbabahin ngada hin duha nga mga probinsya: Negros Oriental ha Butnga nga Kabisay-an nga rehiyon, ngan Negros Occidental, nga kabahin han Katundan nga Kabisay-an nga rehiyon. Ini nga pagtunga han isla, nga baga hin nasunod han kabugkiran ha butnga han isla, nahatungod gihapon han duha nga mga etnolingguwistiko nga grupo hini nga dapit han nasod. An katundan nga bahin (Occidental kon ha Kinatsila) amo an urukyan han mga Bisaya nga Ilonggo o mga nayakan hin Hiligaynon nga Negrense ngan an sinirangan nga dapit (Oriental kon ha Kinatsila) amo an urukyan han mga tawo nga nayakan hin Sinugboanon nga Binisaya.

An importante nga mga syudad han isla amo an Syudad han Bacolod ha Negros Occidental ug an Syudad han Dumaguete ha Negros Oriental.

An Negros kilalado nga amo an pinaka-importante nga producer hin asukar han nasod. Mga taramnan hin tubo damo dida hiton gin-uuma nga mga dapit han isla.

An Bulkan Canlaon, ha amihanan nga dapit han isla, usa nga semi-aktibo nga bulkan ngan nahataas han Syudad han Bacolod.

Han Mayo 29, 2015, hi Mangulo Benigno Aquino III in nagpagawas hin Ehekutibo nga Sugo No. 183, nga pormal nga naghihimo han rehiyon.^[1]^[2]

Han Agosto 9, 2017, pinirmahan ni Mangulo Rodrigo Duterte an Ehekutibo nga Sugo Ihap 38 nga nagpapabaliwaray han Rehiyon nga Isla Negros.^[3]

Kasaysayan[igliwat | Igliwat an wikitext]

An Isla han Negros gintatawag han una nga "Buglas" - usa nga daan nga lumad nga pulong nga ginhuhunahuaan nga nangangahulonga nga "gin-utod". Gintutu-ohan nga an Negros han una, kabahin hin darudako nga pundok hin tuna pero naha-utod han sinisiring han mga heyolohista nga continental drift o kondi man han mga nagtikahataas nga mga tubig hadton sinisiring nga glacial age. Han mga pinakasyahan nga mga umurukoy dinhe nga isla amo in mga magsirom-an-panit nga mga lumad nga kabahin han Agta o Negrito nga grupo etniko nga mayda kalugaringon nga kultura. Amo nga an mga Katsila gintawag an lugar nga "Negros" (nga nangangahulugan ha Kinatsila nga mag-itom) tungod han mga mag-itom in panit nga mga lumad nga ira syahan nakit-an han ira pag-abot dida han isla han Abril 1565. Duha han pinakadaan nga mga urukyan han mga lumad amo an Binalbagan ngan Ilog nga nahimo nga mga bungto. An Binalbagan nahimo nga bungto dida han tuig 1573 ug an Ilog nahimo nga bungto dida han 1584. An iba nga mga urukyan amo an Hinigaran, Bago, Marayo (nga yana Pontevedra), Mamalan (nga yana Himamaylan) ug Candaguit (usa nga sitio ha San Enrique).

Katapos hin pagpili hin mga encomienderos han island, hi Miguel Lopez de Legaspi nagbutang han Negros ha ilarom han yakan-balaod han Gobernador han Oton ha Panay. Pero han 1734, an isla nahimo nga distrito militar ngan an syahan nga kapital amo an Ilog. An lingkoranan han gobyerno ginbalhin ngadto ha Himamaylan ngan katapos hini an Bacolod amo an nahimo nga kapital dida han 1849.

Han 1890, gintunga han mga Katsila an isla ngadto han Negros Occidental ug Negros Oriental.

Han Nobyembre 5, 1898, an mga Negrense nanrebelde patok han mga Katsila nga mga awtoridad han probinsya nga pinamunoan han gobernador politico-militar nga hi Coronel Isidro de Castro. An mga Espanyol nag-surender pakakita nira hin mga armado nga mga kasundalohan nga tikadto ha Bacolod. An mga rebolusyonaryo nga pinamunoan nira Heneral Juan Araneta tikang ha Bago ug Heneral Aniceto Lacson tikang ha Silay, ha kamatuoran nandadara hin mga peke o diri-tinuod nga mga armas nga mga riple o pusil nga mga kadahonan hin palma ug mga kanyon nga mga banig nga ginpalikid ug ginpintaran hin itom. Han kulop han Nobyembre 6, hi Coronel de Castro nagpirma han Acta han Capitulacion, ngan natapos an gobyerno han Espanyol ha Negros Occidental. Ini nga panhinabo ginsasaurog ha Negros Occidental kada Cinco de Noviembre nga amo an adlaw nga an mga Negrense nag-uwat han mga Katsila nga nga makuha an ira kagawasan. An Nobyembre 5 gin-deklara nga ispesyal nga waray-trabaho nga adlaw hin pagsaurog han lalawigan pinaagi han Republic Act. No. 6709 nga ginpirma ni Corazon Aquino dida han Pebrero 10, 1989.

Pinambasaran[igliwat | Igliwat an wikitext]

↑ "Aquino OKs creation of Negros Island Region". Philippine Daily Inquirer. Hunyo 5, 2015. Ginkuhà Hunyo 5, 2015.
↑ "PNoy joins 2 Negros provinces into one region". ABS-CBNnews.com. Hunyo 5, 2015. Ginkuhà Hunyo 21, 2015.
↑ n/a (Agosto 9, 2017). "BREAKING: President Rodrigo Duterte issues E.O. 38, which revokes the creation of Negros Island Region". CNN Philippines. Ginkuhà Agosto 9, 2017.

Mga sumpay ha gawas[igliwat | Igliwat an wikitext]


	Mga Syudad ngan Bungto ha Negros Occidental
	Mga Syudad:	Bacolod \| Bago \| Cadiz \| Escalante \| Himamaylan \| Kabankalan \| La Carlota \| Sagay \| San Carlos \| Silay \| Sipalay \| Talisay \| Victorias
	Mga Bungto:	Binalbagan \| Calatrava \| Candoni \| Cauayan \| Enrique B. Magalona \| Hinigaran \| Hinoba-an \| Ilog \| Isabela \| La Castellana \| Manapla \| Moises Padilla \| Murcia \| Pontevedra \| Pulupandan \| Salvador Benedicto \| San Enrique \| Toboso \| Valladolid


	Mga Syudad ngan Bungto han Negros Oriental
	Mga Syudad:	Bais \| Bayawan \| Canlaon \| Dumaguete \| Tanjay
	Mga Bungto:	Amlan \| Ayungon \| Bacong \| Basay \| Bindoy \| Dauin \| Guihulngan \| Jimalalud \| La Libertad \| Mabinay \| Manjuyod \| Pamplona \| San Jose \| Santa Catalina \| Siaton \| Sibulan \| Tayasan \| Valencia \| Vallehermoso \| Zamboanguita

An Wikimedia Commons mayda media nga nahahanungod han: Negros Island

[inquirer-1] "Aquino OKs creation of Negros Island Region". Philippine Daily Inquirer. Hunyo 5, 2015. Ginkuhà Hunyo 5, 2015.

[ABS-CBNnews.com-2] "PNoy joins 2 Negros provinces into one region". ABS-CBNnews.com. Hunyo 5, 2015. Ginkuhà Hunyo 21, 2015.

[3] /a (Agosto 9, 2017). "BREAKING: President Rodrigo Duterte issues E.O. 38, which revokes the creation of Negros Island Region". CNN Philippines. Ginkuhà Agosto 9, 2017.

[1]

[2]

[3]