Iloilo

An Iloilo usa nga probinsya o lalawigan han Pilipinas nga nahamutangan ha Katundan nga Kabisay-an nga rehiyon. An kapital hini amo an Syudad han Iloilo nga nahamutangan an lalawigan ha timugan o habagatan-sinirangan nga dapit han isla han Panay, ginsasapitan han probinsya han Antique ha katundan ug han Capiz ha amihanan. Diri la hirayo tikang han timugan nga dapit amo an isla-nga-probinsya han Guimaras ug tabok han Kalawdan han Panay o Golfo han Panay ug Estrecho han Guimaras amo an probinsya han Negros Occidental.

REPUBLIKA HAN PILIPINAS

Probinsya han Iloilo

Tatak Buhatan

Rehiyon: Katundan nga Kabisay-an (Rehiyon VI)

Kapital: Syudad han Iloilo

Igintukod: —

Populasyon:
2000 nga census—1,925,002 (ika-7 nga gidako-i)
Densidad—408 ha tagsa km² (ika-11 nga gihataasi)

Kahalu-ag: 4,719.4 km² (ika-22 nga gidako-i)

Mga Pagbahinbahin:
Mga Dagko nga Syudad—1
Mga Komponent nga Syudad—1
Mga Bungto—42
Mga Baranggay—1,901
Mga Distrito ha Kongreso—6†

Mga Yinaknan: Hiligaynon, Kinaray-a

Gobernador: Niel D. Tupas (2004-2007)

† Upod an distrito han Syudad han Iloilo

Katawhan ngan Kultura

An mga taga-Iloilo tinatawag nga mga Ilonggo (ginsusurat gihapon nga Ilongo) ug an ira yinaknan tinatawag nga Ilonggo, nga kinikilala ha formal nga ngaran nga Hiligaynon. Iton mga taga-Capiz nayakan gihapon hin Hiligaynon. Iton Hiligaynon sinisiring nga usa nga yinaknan nga mahusay pamati-on.

Tungod han kasaysayan hini komo usa nga importante nga puerto, damo nga mga Ilonggo mga mestizo, o mga tawo nga mayda sagol nga dugo Espanyol.

An distrito han Jaro ha Syudad han Iloilo kilalado tungod hiton marisyo hini nga fiesta.

Heyograpiya

Politikal

An Iloilo mayda kap-atan kag duha (42) nga bungto ngan duha (2) nga syudad.

Mga Syudad

• Syudad han Iloilo
• Syudad han Passi

Mga Bungto

Ajuy Alimodian Anilao Badiangan Balasan Banate Barotac Nuevo Barotac Viejo Batad Bingawan Cabatuan Calinog Carles Concepcion Dingle Dueñas Dumangas Estancia Guimbal Igbaras Janiuay

Lambunao Leganes Lemery Leon Maasin Miagao Mina New Lucena Oton Pavia Pototan San Dionisio San Enrique San Joaquin San Miguel San Rafael Santa Barbara Sara Tigbauan Tubungan Zarraga

Kasaysayan

(Ini nga impormasyon naglalakip hin mga kinuha tikang han Opisyal nga Websayt han Syudad han Iloilo)

An ngaran nga Irong-irong nahamutang dida han Maragtas, usa nga grupo hin mga tinirok nga dokumento nga nag-istorya mahitungod hin mga leyendo han kadaan nga Panay. An Maragtas gintirok ni Pedro Monteclaro ngan an ginhihisugtan hini mahitungod han pag-abot han napulo nga mga datu nga tikang ha Borneo ngadto ha Panay nga nakigbalyo hin bulawan para han mga kapatagan han isla tikang hin lokla nga Ati nga datu o hefe.

Sumala han Maragtas, hi Datu Puti ngan han iya mga igkasi-Datu, upod han ira mga pamilya (banay ngan panimalay), mga mangugubat (o kasundalohan) ngan mga uripon, nangagkalagiw tikang han tiraniya ni Sultan Makatunao han Borneo, ngan inmabot dida han lugar nga yana amo an bungto han San Joaquin. Hini nga panahon, an Panay gin-ukyan hin mga lumad nga mga katawhan nga mga hagmubo ngan magsirom an panit nga tinatawag mga "Ati" nga ginpamunoan ni Hadi Marikudo ngan Reyna Maniwangtiwang. Ginbaligya ni Hadi Marikudo an kapatagan han Panay ha presyo hin bulawan nga saduk, usa nga halaba nga kwentas (manangyad) ngan iba pa nga mga dirudilain nga mga butang. Katapos han pagbaligya, an mga Atis kinmadto han mga kabugkiran ngan an mga bag-o nga nangabot dida na nag-ukoy.

Usa hini nga mga taga-Borneo nga datu nga hi Datu Paiburong, gintagaan daw han teritoyro han Irong-Irong (nga yana amo an Iloilo). Sumala han opisyal nga kasaysayan, mga 300 ka tuig ugsa han pag-abot han mga Katsila, an mga taga-Panay nag-ukoy hin mainuswagon ngan ha kamurayaw ha ilarom hin gobyerno ngan mga balaod. Usa daw hini nga mga balaod an sinisiring nga Kodigo ni Kalantiaw.

Han mga 1960, nasabtan han iskolar nga hi William Henry Scott nga an Kodigo ni Kalantiaw, hinimo-himo la ni Jose Marco. An Maragtas gihapon nga sinurat ni Pedro Monteclaro, sumala hin mga research hin pipira nga mga iskolar sugad kan Scott nasabtan nga mga tinirok la nga mga leyendo (legend) la.

Han 1566, an mga Katsila o Espanyol nga pinamunoan ni Miguel Lopez de Legaspi kinmada ha Panay ngan nagtukod hin mga urukyan ha Ogtong (nga yana amo an Oton, Iloilo). Ginpili niya hi Gonzalo Ronquillo nga amo an deputy nga encomiendero. Hi Ronquillo dida han 1581 amo an nagbalhin han puesto han poder Espanyol ngadto ha La Villa de Arevalo, usa nga sitio nga ginngaranan ha dungog han iya gintikangan nga bungto ha Avila, ha Espanya. Han 1700 tungod han mga binalikbalik nga pagsalakay han mga Moro nga pirata, mga Dutch ngan Ingles nga privateer, an mga Katsila namalhin ngadto han baranngay han Irong-Irong nga harani han ganghaan han salog, nagtukod hira han Fuerza San Pedro (o Fort San Pedro).

An Irong-Irong o Ilong-Ilong ginpahalipot han mga Katsila ngadto hin "Iloilo" nga ini amo ha pagtika-iha naging kapital han probinsya.

Kitaa Gihapon

• Panay

Mga Sumpay ha Gawas

• http://www.iloiloonline.tk Ginhipos 2017-09-26 han Wayback Machine - An Pinaka-Extensibo nga Ganghaan han Iloilo - Sumat, Info, Mga Litrato, eMap, Forum, ug mga Sumpay.
• http://www.meanwebmachine.com/index.php Ginhipos 2005-03-09 han Wayback Machine - Para hin dugang nga mga barasahon mahitungod han Iloilo ug Kultura Ilonggo
• Opisyal nga Websayt han Syudad han Iloilo Ginhipos 2005-11-20 han Wayback Machine
• http://www.wowphilippines.com.ph/explore_phil/place_details.asp?content=thingstodo&province=34#634