Tigris

Igliwat an mga sumpay
Tikang ha Wikipedia
(Ginredirect tikang ha Salog Tigris)
Tigris
salog
Mga 100 ka km tikang han pagtikang, an Tigris naghihimo hin mabinungahon nga pag-uma ha gawas han Diyarbakır, Turkiya.
Secondary source Danaw Hazar
 - elebasyon 1,150 m (3,773 ft)
Garawsan Shatt al-Arab
 - namumutang Al-Qurnah, Basra Governorate, Iraq
Kahalaba 1,850 km (1,150 mi)
Mapa han Tigris-Eufrates nga basin area
Salog Tigris

An Salog Tigris[1] (Sumerian: 𒁇𒄘𒃼 Idigna o kundi man Idigina; Akkadian: 𒁇𒄘𒃼 Idiqlat; Inarabo: دجلة‎ Dijlah [didʒlah]; Syriac: ܕܹܩܠܵܬ‎ Deqlaṯ; Armenyo: Տիգրիս Tigris; Դգլաթ Dglatʿ; Hinebreo: חידקל Ḥîddeqel, ha Bibliya Hiddekel[2]; Tinurkiya: Dicle; Kinurdish: Dîcle, Dîjla دیجلە) in sinirangan nga api han duha nga dumagko nga mga salog nga naghahatag kasirigngon ha Mesopotamia, an usa amo an Eufrates. Nasúlog an salog pa-salatan tikang han mga kabugkiran han timugan nga dapit han Turkeya naagi ha Iraq ngan nagawas ha Gulpo han Persia.

Etymology[igliwat | Igliwat an wikitext]

Mga Bedouin nga natabok han Tigris nga may dará nga inagaw (1860)

An Kahadto nga Griniyego nga ngaran Tigris (Τίγρις) usá nga alternatibo nga kahimo han Tígrēs (Τίγρης), nga kinuhà tikang han Kahadto nga Pinersa 𐎫𐎡𐎥𐎼𐎠 (t-i-g-r-a /Tigrā/), nga kinuhà liwat tikang han Elamita nga Tigra, nga tinmikang liwat han Sumerian 𒀀𒇉𒈦𒄘𒃼 (Idigna o kundi man Idigina, *id (i)gina nga posible nga nangangahulongan nga "nasúlog nga túbig").[3] An Sumero nga pulong, nga puyde mangahulogán nga "an makusog hin sulog nga salog", nagpapa-iba han Tigris hin pagtanding hiní han harani nga salog nga Eufrates, nga diin an mahuruhinay nga pagsulog hiní nagdangat nga darudamo hin silt an nahabutang ngan haruhataas an tuna ha ilarom kaysa han. Ginhuram an Sumero nga ngaran ngado ha Akkadian nga Idiqlat ngan tikang hiní ngadto han iba nga mga Semitiko nga mga yinaknan (igtanding an Hinebreo: חִדֶּקֶל‎‎ Ḥîddéqel, Jewish Babylonian Aramaic: דיגלת‎, דיקגלת‎ diqlāṯ o diglāṯ, Classical Syriac: ܕܩܠܬ‎‎ Deqlāṯ, Inarabo: دِجلَة‎ Dijlah).

Usá pa nga ngaran para han Tigris nga gingamit ha Butnga nga Pinersa amo an Arvand Rud, nga nangangahulogan nga "makusog hin sulog nga salog". Ha yana, an ngaran nga Arvand Rud (Pinersyano: اروندرود) gin-gagamit pagtawag han pag-ultan han Euprates ngan Tigris, nga tinatawag ha Inarabo nga Shatt al-Arab. Ha Kurdish nga mga yinaknan, tinatawag iní nga Ava Mezin, "an Dako nga Tubig".

Mosul, Irak
Gawás han Mosul, Irak

An ngaran han Tigris ha mga yinaknan nga importante ha kaagi han rehiyon:

Yinaknan Ngaran para han Tigris
Akkadian 𒁇𒄘𒃼, Idiqlat
Inarabo دِجلَة, Dijlah; حُدَاقِل, Ḥudāqil
Aramaic דיגלת, Diglath
Armenian Տիգրիս, Tigris, Դգլաթ, Dglatʿ
Griniyego ἡ Τίγρης, -ητος, hē Tígrēs, -ētos;

ἡ, ὁ Τίγρις, -ιδος, hē, ho Tígris, -idos

Hinebreo חידקל, Ḥîddéqel, ha Bibliya חִדֶּקֶל, Ḥiddeqel[4]
Hurrian Aranzah[5]
Pinersa Old Persian: 𐎫𐎡𐎥𐎼𐎠 Tigrā; Middle Persian: Tigr; Pinersyano: دجله Dejle
Sumerian 𒁇𒄘𒃼 Idigna/Idigina IDIGNA (Borger 2003 nr. 124) 𒈦𒄘𒃼
Syriac ܕܸܩܠܵܬܼ Deqlaṯ
Tinurkiya Dicle
Kurdish Dîcle, Dijlê, دیجلە
Baghdad

Heyograpiya[igliwat | Igliwat an wikitext]

An Tigris 1,750 ka km hin kahalaba, nagawas ha Kabugkiran Taurus ha sinirangan nga Turkiya mga 25 ka km ha timugan han syudad han Elazig nga mga 30 ka km tikang han ulohan nga katubigan han Eufrates. Nasulog an salog hin mga 400 ka km pinaagi hin Turkiya nga teritoryo ugsa magin katubtuban nga butnga han Sirya ngan Turkiya. Ini nga bahin hin 44 ka km amo la nga bahin han salog nga nahamutang ha Sirya.[6] [7]

Harani han pag-ultan han Eufrates, nagbubulag an Tigris hin pipira nga mga kanal. Syahan, an hinimo nga Shatt al-Hayy nasanga pangadto han Eufrates harani ha Nasiriyah. Ikaduha, an Shatt al-Muminah ngan Majar al-Kabir nansasanga ha pagtubig han Central Marshes. Ha iruilawod, duha pa nga natubig nga mga kanal nasanga hin paggawas (an Al-Musharrah ngan Al-Kahla), nga nagtubig han Hawizeh Marshes. Napadayon tipailawod an dako nga pagsulog ha pasalatan ngan gindudugtongan han Al-Kassarah, nga nahubas han Hawizeh Marshes. Ha kataposan, nadugtong an Tigris han Eufrates harani ha al-Qurnah ngan naghihimo han Shatt-al-Arab. Sumala kan Plinio ngan iba nga mga kahadto nga magsaraysay, an Euprates han una mayda iya kalugaringon nga paggawas ngadto han lawod nga bulag tikang han Tigris.[8]

An Baghdad, nga pamunuan han Iraq, nahamutang ha mga pangpang han Tigris. An duruungan nga syudad han Basra nabalabag han Shatt al-Arab. Han kahadto nga mga panahon, damo han mga dagko nga syudad han Mesopotamia nahamutang dida han o harani han Tigris, nga nanhuhubas hin tubig tikang hin basi tubigon an sibilisasyon han mga Sumernon. Upod han mga kilalado nga mga syudad ha mga hubasan han Tigris an Ninibe, Ctesiphon, ngan Seleucia, samtang an syudad han Lagash gintubigan han Tigris pinaagi hin kanal nga ginhukab han mga 2900 B.C.

Mga kasarigan[igliwat | Igliwat an wikitext]

  1. ↑ Baraan nga Biblia: An Maupay nga Sumat Para ha Imo (Biblia nga Ginhubad ha Pinulongan nga Samarenyo) Samarenyo Popular Version SPV 050 P PBS 2003-1 Philippine Bible Society 1978
  2. ↑ An Baraan nga Kasuratan Samarenyo Bible SAM 054 PBS 2000-1 Philippine Bible Society 1983
  3. ↑ F. Delitzsch, Sumerisches Glossar, Leipzig (1914), IV, 6, 21.
  4. ↑ Genesis 2:14
  5. ↑ E. Laroche, Glossaire de la langue Hourrite, Paris (1980), p. 55.
  6. ↑ Isaev, V.A.; Mikhailova, M.V. (2009). "The hydrology, evolution, and hydrological regime of the mouth area of the Shatt al-Arab River". Water Resources. 36 (4): 380–395. doi:10.1134/S0097807809040022.
  7. ↑ Kolars, J.F.; Mitchell, W.A. (1991). The Euphrates River and the Southeast Anatolia Development Project. Carbondale: Southern Illinois University Press. pp. 6–8. ISBN 0-8093-1572-6. https://archive.org/details/euphratesriverso0000kola. 
  8. ↑ Pliny: Natural History, VI, XXVI, 128-131
Ginkuha tikang ha "https://war.wikipedia.org/w/index.php?title=Tigris&oldid=7647535"