Luís Vaz de Camões

Tikang ha Wikipedia
Luís Vaz de Camões
Ritrato ni Camões nga ginhimo ni Fernão Gomes, c. 1577
Ritrato ni Camões nga ginhimo ni Fernão Gomes, c. 1577
Natawo Luís Vaz de Camões
c. 1524-1525
Lisboa(?), Coimbra(?), Constância(?) o Alenquer(?), Ginhadi-an han Portugal
Namatay 20 Hunyo [D.E. 10 Hunyo] 1580 (panuigon 55-56)
Lisboa, Ginhadi-an han Portugal
Trabaho Magsiriday
Nasyonalidad Portuges
Alma mater Unibersidad han Coimbra
Panahon Portuges nga Renasimyento
Genre Epiko nga siday
Literary movement Klasisismo
Mga kilalado nga mga buhat Os Lusíadas
Mga urupod Panimalay han Camões
Hi Luís Vaz de Camões

Hi Luís Vaz de Camões (Pinortuges nga pagluwas: [luˈiʃ vaʃ dɨ kaˈmõĩʃ]; nga agsob tawagon nga Camoens) (c. 1524–10 han Hunyo, 1580) amo an ginkikitâ nga gimakariti nga paragsiday han Portugal ngan ha Pinortuges nga pinulongan. An iya kamakarit ha garay ginkumpara ha kan Shakespeare, Homeros, Virgilio ngan Dante. Nagsurat hiya hin damolaay nga laraynon nga siday (ha Pinortuges ngan ha Kinatsila) ngan hin drama kundi an ginhihinumdoman ha iya amo an iya epiko nga ginsurat nga Os Lusíadas.[1] An iya tinirok nga siday nga An Parnasum ni Luís de Camões nawarâ ha iya kinabuhì. Halarom hin duro an impluwensya han iya obra maestra nga Os Lusíadas nga an Pinortuges nga pinulongan agsob nga tinatawag nga "an pamúlong ni Camões".

Kinabuhi[igliwat | Igliwat an wikitext]

Damò nga mga detalye mahiunong han kinabuhì ni Camões nagpapabilin nga waray nahisabtan, kundi ginhuhunahuna nga natawo hiya han panahon han tuig 1524 o harani hini nga panahon. Hi Luís Vaz de Camões an uusá là nga anak nira Simão Vaz de Camões ngan han iya asawa nga hi Ana de Sá de Macedo.[2] Waray mahisabti kun diin hiyá natawo. Pipira han mga syudad o bungto nga agsob nga ginpepresenta nga lugar nga iya natawhan an mga syudad o bungto han Lisboa, Coimbra o Alenquer, bisan man kun an urhe nahibase hin gindedebate nga pag-interprete han usá han iya mga siday. Usá gihapon nga posibilidad an Constância nga amo an lugar nga diin hiyá natawo: usá nga estatwa niya mabibilngan dida hit bungto.

Hi Camões tikang hin panimalay nga nagtikang han amihan nga rehiyon han Chaves ha Portugal harani han Galicia. Ha sayó nga panuigon, binmiyà han pamilya an iya amay nga hi Simão Vaz basi mamiling hin pakabuhi hin karikohan ha Indya, pero namatay là ha Goa ha mga sumunod nga katuigan. Nag-otro pag-asawa an iya iroy.

Monumento kan Luís Vaz de Camões, Lisboa

An kinabuhi ni Camões usá nga maypagka-pribilehiyo ngan gin-edukar hiyá han mga Dominico ngan han mga Heswita. Tungod han iya mga kaurupod ha pamilya, mayda panahon nga tinmambong anay hiyá han Unibersidad han Coimbra, bisan man kun an mga rekord diri nagpapakità nga rehistrado hiyá (nagtambong hiyá hin mga kurso ha mga Humanidad). An iya batà o tiyo nga hi Bento de Camões, amo an sinisiring nga nakahatag ha iya hini nga edukasyon tungod han iya puwesto nga pagka-Prior didto han Monasteryo han Santa Cruz ngan Kansilyer ha Unibersidad han Coimbra. Masurong hiyá hin pagkaada hin akseso ngadto hin exclusiba na literatura, upod in mga buhat ha klasikal nga Griniyego, Romano, ngan Linatin, nagbasa hiyá hin Linatin, Initalyano ngan nagsurat hin siday ha Kinatsila.[3]

Lubnganan ni Camões ha Jerónimo nga Monasteryo, Belém, Lisbon

Nagpapakita ha iya gugma hin siday nga hi Camões, usá nga romantiko ngan idealista. Iginhuhurobhurob nga nahingaruyag hiyá kan Catarina de Ataíde, usa nga babaye-nga-kaupod han Reyna, nga patí gihapon kan Prinsesa Maria, an bugto ni Juan III han Portugal. Posible gihapon nga usa nga diri-gud-tinago nga paaliday han hadì dida han iya drama nga El-Rei Seleuco, pati gihapon in pipira pa nga mga panhinabo nga nakadangat han iya pagka-exilyo tikang ha Lisboa dida han 1548. Kinmadto hiyá ha Ribatejo nga diin nag-ukoy hiyá dida hin mga upod nga sangkay nga nagpaskob ngan nagpakaon ha iya. Nag-ukoy hiyá dida han lalawigan hin mga unom ka bulan.[3]

Nagpalista hiyá dida han militia ha panlangyaw, ngan kinmadto hiyá ha Ceuta ha otonyo han 1549. Didâ hin pag-awayan han mga Moro, nawad'an hiyá hin pangità han iya tuo nga matá. Binmalik hiyá ha urhe ngadto ha Lisboa ha 1551, nga nagbag-o, nga diin an iya panginabuhi kanan bohemyo. Han 1552, dida han relihiyoso nga fiesta han Corpus Christi, didto ha Largo do Rossio, nakasamad hiyá kan Gonçalo Borges, usá nga empleado ha palasyo ngan api han Kabalyerisa han Hadi. Nabilanggo hi Camões. An iya nanay nangaro han pagpagawas niya, namisita hin mga ministro han hadi ngan han Borges nga pamilya nga nangaro hin pasaylo. Ginpagawas hi Camões ngan gintugon nga bumayad hin 4,000 nga réis ngan magsirbe hin tuló ka tuig didto han militia ha Sinirangan.

Linmakat hiyá han 1553 patingadto ha Goa sakay han São Bento, nga pinamunoan ni Fernão Alves Cabral. Inmulpot an barko hin mga unom ka bulan tikang han paglakat. Ha Goa, nabilanggo hi Camões tungod hin utang. Nabilngan niya an Goa "usá nga pangiroyon han tanan nga mga matadong nga tawo" kundi nag-aram hiyá han mga lokal nga kostumbre ngan gin-aram niya an lokal nga heyograpiya ngan kasaysayan. Han iya syahan nga expedisyon, inmapi hiya hin usa nga pag-awayan dida han Malabar nga Labnasan. Ginsunod an pag-awan hin mga aragway ha mga ruta hin komersyo nga nahimutnga han Ehipto ngan India. Inmuli an plota ha Goa han mga Nobyembre 1554. Dida han iya panahon ha tuna, nagpadayon hiya pagsurat ha públiko, pati gihapon hin pagsurat hin mga surat para han mga diri-edukado nga mga tawo han plota.

Usa nga istatwa nga naghihinumdom kan Camões ha La Habana, Cuba

Katapos han iya obligatoryo nga sirbisyo, gintaagan hiyá han posisyon hin hepe opisyal ha Macau. Gintubyan ha iya an pagdumara han mga tinatag-iyahan hin mga nagkawara o nagkamatay nga mga kasundalohan ha Sinirangan. Dinhi hini nga panahon, nagtrabaho hiya han iya epiko nga siday Os Lusíadas ("An mga Lusiada") dida hin lungib.

Gintahapan hiya hin paggasto han iya kalugaringon han mga salapi nga kanan gobyerno ngan binmiyahe hiyá ngadto ha Goa basi batonon an mga pantahap han tribunal. Didâ han iya pagbiyahe pagtibalik, harani han Salog Mekong harani han mga labnasan han Cambodia, nalunoran hiyá hin barko, natalwas niya an iya manuskrito kundi nawara an iya Tsina nga tig-ayonan nga hi Dinamene. An iya pakabuhi tikang han kalunod-hin-barko dida han Mekong nga Delta nagkaada hin lehendaryo nga detalye nga nakalangoy hiyá ha tuna nga kinakaptan ha igbaw an manuskrito han iya waray-pa-matapos nga epiko.[3]

Han 1570 nakabalik hi Camões ha Lisboa, nga diin duhá ka tuig an linmabay, nakapagmantala hiyá han Os Lusíadas, nga kun diin ginkita hiyá nga usá han mga bantugan nga Ibérico nga mga magsiriday hadto nga panahon.[4] Komo pagsuhol hini nga siday o bangin tungod han iya serbisyo ha Hirayo-nga-Sinirangan, gintagaan hiyá hin gamay nga pensyon (15000 ka réis) han batan-on ngan madedemalas nga Hadì Sebastian (naghadi 1557–1578).

Han 1578 nasumatan hiyá han makahuhulop nga kalupig ha Pag-awayan ha Alcácer Quibir, nga diin napátay hi Hadì Sebastian ngan narun-og an Portuges nga ehersito. Nagsurat hi Camões han Kapitan-Heneral han Lamego: "Tanan makakakita nga an mamaharalon ha akon amo an akon nasod nga kontento hi ako nga mamatay diri la dida hiton [ak nasod] kundi upod hiton [ak nasod]".

Namatay hi Camões ha Lisboa han 1580, ha panuigon nga 56. An adlaw han iya kamatay, 10 Hunyo DE, amo an nasodnon nga adlaw han Portugal. Ginlubong hiyá harani kan Vasco da Gama ha Jerónimo nga Monasteryo ha parokya han Belém ha Lisboa.

Mga kasarigan[igliwat | Igliwat an wikitext]

  1. The Lusiads
  2. "Luís Vaz de Camões". GeneAll.net. Ginkuhà 2013-10-21.
  3. 3.0 3.1 3.2 Chisholm 1911.
  4. Aguiar e Silva (2011, "Cânone literário português e Camões (O)"). An historyador nga hi Pero de Magalhães Gândavo nagsurat han 1574 nga "dirì makalupig an panahon han kasikat ni Camões" (idem, ibidem)

Mga sumpay ha gawas[igliwat | Igliwat an wikitext]

Iton Wikiquote mayda tinirok nga mga puplonganon, darahonon o ginyakan nga nahanunungod han/kan: