Saudi Arabia

Tikang ha Wikipedia
Jump to navigation Jump to search
Ginhadi-an han Saudi Arabia

ٱلْمَمْلَكَة ٱلْعَرَبِيَّة ٱلسَّعُوْدِيَّة (Inarabo)
Al-Mamlakah al-ʿArabīyah as-Saʿūdīyah
Bandira han Saudi Arabia
Bandira
Tigaman han Saudi Arabia
Tigaman
Darahonon: لَا إِلٰهَ إِلَّا ٱلله، مُحَمَّدٌ رَسُوْلُ ٱلله
'Lā ʾilāha ʾillā Llāh, Muḥammadan rasūlu Llāh'
'Waray dios kundi an Dios; hi Mahoma amo an suruguon han Dios.'[1][lower-alpha 1] (Shahada)
Awit: ٱلنَّشِيْد ٱلْوَطَنِي ٱلسَّعُوْدِي
"an-Našīd al-Waṭanīy as-Saʿūdī"
"Nasodnon nga Awit han Saudi Arabia"
Kahamutang han Saudi Arabia
Pamunuan
ngan gidako-i nga syudad
 Riyadh
24°39′N 46°46′E / 24.650°N 46.767°E / 24.650; 46.767
Opisyal nga mga pinulungan Inarabo[3]
Mga ginyayakan nga pinulongan Inarabo
Relihiyon
Sunni nga Islam[4] (Wahhabismo)[5][6][7]
(Mga) Tawag hin tawo
Kagamhanan Unitaryo nga Islamico nga monarkiya absoluta
• Hadi
Salman
Mohammad bin Salman
Magbabalaod Waray [lower-alpha 2]
Pagtukod
23 Septyembre 1932
24 Oktubre 1945
31 Enero 1992
Langyab
• Bug-os
 2,149,690[3] km2 (830,000 sq mi) (ika-12)
• Katubigan (%)
 0.7
Kamolupyohan
• 2019 estimate
 34,218,169[8] (ika-40)
• Densidad
 15/km2 (38.8/sq mi) (ika-174)
GDP (PPP) 2019 nga banabana
• Bug-os
 $1.924 nga trilyon[9] (ika-14)
• Per capita
 $56,817[9] (ika-12)
GDP (nominal) 2019 nga banabana
• Bug-os
 $779.289 ka bilyon[9] (ika-18)
• Per capita
 $23,566[9] (ika-35)
Gini (2013) 45.9[10]
medium
HDI (2018) ▲ 0.857[11]
hataas hin duro · ika-38
Salapi Saudi nga riyal (SR) (SAR)
Zona hin oras UTC+3 (AST)
Format hin pitsa dd/mm/yyyy (AH)
Dapit hin pagmanehar tuo
Kodigo hin pagtawag +966
ISO 3166 nga kodigo SA
Internet TLD

An Arabya Saudi o kundi man Saudi Arabia o puyde liwat Arabya Saudita (ha literal nga Winaray: Arabya nga Saudi; Kinatsila: Arabia Saudita; Ininglis: Saudi Arabia; Inarabo: ٱلسَّعُوْدِيَّة‎ as-Saʿūdīyah) nga ha opisyal nga pagtawag Ginhadi-an han Arabya Saudi (Inarabo: ٱلْمَمْلَكَة ٱلْعَرَبِيَّة ٱلسَّعُوْدِيَّة‎ al-Mamlakah al-ʿArabīyah as-Saʿūdīyah, About this sound pronunciation (bulig·info)) usa nga nasod ha Katundan nga Asya nga nahihimo han dako nga bahin han Rawis han Arabya. Mayda iní kahaluag hin tuna nga mga 2,150,000 ka kilometro (830,000 ka kwadrado nga milya), an Saudi Arabia ha heyograpiya amo an gidako-i nga soberano nga estado ha Katundan nga Asya, an ikaduha nga gidako-i ha Arabo nga kalibutan (sunod han Algeria), an ikalima nga gidako-i ha Asya, ngan an ika-12 nga gidakoi ha kalibotan. Ginsasapitan an Saudi Arabia han Hordanya ngan Irak ha amihan, han Kuwait ha dumagsaan, han Qatar, Barein, ngan han Emiratos Arabes Unidos ha sidlangan, han Oman ha timugan ngan han Yemen ha salatan; nahabulag iní tikang han Israel ngan han Ehipto pinaagi han Gulfo han Aqaba. Amo la ini an nasod nga mayda baybayon ha Dagat Pula ngan in baybayon ha Gulfo han Persia, ngan an kadam-an han katunaan hini nahihimo hin mamara nga disyerto, ubos nga tuna ngan mga kabugkiran. Tikang han Oktubre 2018, an Saudi nga ekonomiya amo an gidakoi ha Butnga nga Sinirangan ngan an ika-18 nga gidakoi ha kalibutan.[9] An Saudi Arabia mayda gihapon in usá han mga gibatan-oni nga mga kamolupyohan han kalibutan; 50 ka porsyento han 33.4 nga milyon nga molupyo hini mga diri pa naabot hin 25 ka tuig nga panuigon.[12]

An teritoryo nga yana naghihimo han Saudi Arabia amo an lugar hin pipira nga mga kahadto nga kultura ngan mga sibilisasyon. An kaagi-ugsa-hin-kasaysayan han Saudi Arabia nagpapakita hin pira nga mga sayo nga mga nahabilin hin buruhaton hin katawhan ha kalibutan.[13] An Islam, nga amo an ikaduha nga gidako-i nga relihyon han kalibutan,[14], ginmawas ha yana-nga-adlaw nga Saudi Arabia. Han sayo nga bahin han ika-7 nga gatostuig, gin-usa han Islamico nga manaragna nga hi Mahoma an kamolupyohan han Arabia ngan naghimo hin uusa nga Islamico nga relihiyoso nga gobyerno.[15] Katapos han iya pagkamatay han 632, madagmit nga ginpahaluag han mga nagsunod ha iya an teritoryo nga ilarom hin Muslim nga pagdumara gawas han Arabia, nansakop hin mga dagko nga mga bahin hin katunaan (tikang han Rawis Iberia ha Katundan kutob han yana nga adlaw nga Pakistan ha Sidlangan) hin pipira la nga mga dekada. Mga Arabo nga dinastiya nga nagtikang han yana-nga-adlaw nga Saudi Arabia nagtukod han Rashidun (632–661), Umayyad (661–750), Abbasid (750–1517) ngan Fatimid (909–1171) nga mga kalipato pati gihapon in pipira nga mga dinastiya ha Asya, Aprika ngan Europa.[16][17][18][19][20]

An kahaluag han yana-nga-adlaw nga Saudi Arabia nahimo anay hin kaurugan upat nga lain nga mga rehiyon: Hejaz, Najd ngan mga bahin han Sinirangan nga Arabya (Al-Ahsa) ngan Salatan nga Arabya ('Asir).[21] Gintukod an Ginhadi-an han Saudi Arabia han 1932 ni Ibn Saud. Gin-usa niya an upat nga rehiyon ngadto hin úusá nga estado pinaagi hin mga sunodsunod nga mga panakop nga nagtikang han 1902 han pagsakop han Riyadh, an balay han katulinan han iya panimalay, an Panimalay han Saud. Tikang hadto an Saudi Arabia usá nga totalitariano nga monarka absoluta, nga ginsisiring nga diktadura nga naeeredir nga ginpapamunuan hin pagsunod hin Islamista nga mga surundon.[22][23][24][25] An ultrakonserbador nga Wahhabi nga relihiyoso nga pangiwa ha sulod han Sunni nga Islam gintatawag nga "dako nga kinaiya han Saudi nga kultura", nga an pagpakalat hini ha kalibutan ginpanalapi hin dako pinaagi han pagbaligya hin lana ngan gas.[22][23] An Saudi Arabia agsob nga tinatawag nga "an Tuna han Duha nga Baraan nga Meskita" hin pag-ungod han Al-Masjid al-Haram (ha Mecca) ngan han Al-Masjid an-Nabawi (ha Medina), an duha nga gibabaraani nga lugar ha Islam. Inarabo an opisyal nga pinulongan han estado.

Nadiskobrehan in petrolyo han 3 Marso 1938 ngan nasundan iní hin pipira pa nga mga nabilngan ha Sinirangan nga Lalawigan.[26] Tikang hiní an Saudi Arabia nagin ikaduhá nga gidako-i nga naprodusir hin lana (sunod han Estados Unidos) amo an gidako-i nga na-export hin lana, an nakontrolar han ikaduhá nga gidako-i nga mga reserba hin lana ngan an ika-unom nga gidako-i nga reserba hin natural nga gas.[27] Ginkategorisar an ginhadi-an nga usá nga World Bank nga hataas-hin-income nga ekonomiya nga mayda hataas nga Human Development Index[28] ngan amo la an Arabo nga nasod nga upod han G-20 nga dagko nga mga ekonomiya.[29]


Mga emirato ha Saudi Arabia[igliwat | Igliwat an wikitext]

Emirato o Lalawigan Kapital
Al Bahah Syudad han Al Bahah
Northern Border Arar
Al Jawf Syudad han Al Jawf
Al Madinah Medina
Al Qasim Buraidah
Ha'il Syudad han Ha'il
Asir Abha
Eastern Province Dammam
Al Riyadh Syudad han Riyadh
Tabuk Syudad han Tabuk
Najran Syudad han Najran
Makkah Mecca
Jizan Syudad han Jizan

Mga tigaman[igliwat | Igliwat an wikitext]

  1. ↑ An Shahādah (Pagyakan hin pagtuo) puyde binisay-on nga 'Waray dios kundi hi Allah', nga nagamit han pagromanisar han Inarabo nga pulong Allāh imbes nga an kahulogan. An pulong nga Allāh (Inarabo: ٱلله‎) literal nga nangangahulogan nga an Dios, nga diin an prefix nga 'Al-' amo an tigpananglit ha kasahiran nga definitibo.[2]
  2. ↑ An pamalaod pinaagi han pagtugon han hadi. An Katitirok hin Pagkonsulta aada la para pagsagdon han hadi.

Pinambasaran[igliwat | Igliwat an wikitext]

  1. ↑ "About Saudi Arabia: Facts and figures". The Royal Embassy of Saudi Arabia, Washington, DC. Ginhipos tikang han orihinal han 17 April 2012.
  2. ↑
    • "God". Islam: Empire of Faith. PBS.
    • 'Islam and Christianity', Encyclopedia of Christianity (2001): Mga Kristohanon ngan mga Hudeo nga nayakan hin Inarabo natawag gihapon han Dios nga Allah.
    • L. Gardet. "Allah". Encyclopaedia of Islam Online.
  3. ↑ 3.0 3.1 Ipakita an sayop: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named CIA World Factbook
  4. ↑ State Dept
  5. ↑ https://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline/shows/saudi/analyses/wahhabism.html
  6. ↑ https://www.britannica.com/place/Saudi-Arabia/Religion
  7. ↑ http://gulf2000.columbia.edu/images/maps/GulfReligionGeneral_lg.png
  8. ↑ "The total population - General Authority for Statistics". stats.gov.sa. Ginhipos tikang han orihinal han 3 April 2019. Ginkuhà 31 October 2019.
  9. ↑ 9.0 9.1 9.2 9.3 9.4 "Saudi Arabia". International Monetary Fund.
  10. ↑ "The World Factbook". CIA.gov. Central Intelligence Agency. Ginkuhà 28 Mayo 2019.
  11. ↑ "Human Development Report 2019" (PDF) (ha English). United Nations Development Programme. 10 Disyembre 2019. Ginkuhà 10 Disyembre 2019.
  12. ↑ "Why Saudi Arabia". Invest Saudi (ha English). Ginkuhà 2019-02-17.
  13. ↑ 88,000-Year-Old Finger Bone Pushes Back Human Migration Dates, www.nationalgeographic.com
  14. ↑ "The Global Religious Landscape". Pew Forum. 18 December 2012.
  15. ↑ Lindsay, James E. (2005). Daily Life in the Medieval Islamic World. Greenwood Press. p. 33. ISBN 978-0-313-32270-9. https://archive.org/details/dailylifeinmedie00lind/page/33. 
  16. ↑ "Islam, The Arab Empire Of The Umayyads". history-world.org. Ginhipos tikang han orihinal han 2014-12-15. Ginkuhà 2020-03-18.
  17. ↑ "The Arab Empire | Mohammed | Umayyad Empire History". www.historybits.com.
  18. ↑ "Top 10 Greatest Empires In History". Listverse. 22 Hunyo 2010.
  19. ↑ Pillalamarri, Akhilesh (22 Pebrero 2015). "The 5 Most Powerful Empires in History". The National Interest.
  20. ↑ "10 Greatest Empires in the History of World". Top Ten Lists. 24 Marso 2010.
  21. ↑ Madawi Al-Rasheed (2013). A Most Masculine State: Gender, Politics and Religion in Saudi Arabia. p. 65. ISBN 978-0-521-76104-8. https://books.google.com/books?id=JmafWmVNJAAC&pg=PA65&dq. 
  22. ↑ 22.0 22.1 Tripp, Culture Shock, 2003: p. 14
  23. ↑ 23.0 23.1 Malbouisson, p. 23
  24. ↑ "The Authoritarian Resurgence: Saudi Arabia's Anxious Autocrats". Carnegie Endowment. Ginkuhà 5 October 2015.
  25. ↑ Democracy index 2012 Democracy at a standstill. The Economist Intelligence Unit. 2012. http://pages.eiu.com/rs/eiu2/images/Democracy-Index-2012.pdf. 
  26. ↑ *Caryl, Sue (20 Pebrero 2014). "1938: Oil Discovered in Saudi Arabia". National Geographic. National Geographic Society. Ginkuhà 27 Nobyembre 2016.
    • Learsy, Raymond (2011). Oil and Finance: The Epic Corruption. p. 89. 
  27. ↑ "International – U.S. Energy Information Administration (EIA)". eia.gov.
  28. ↑ Human Development Report 2014. United Nations. 2013. p. 159. http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr14-report-en-1.pdf. 
  29. ↑ *Wynbrandt, James (2004). A Brief History of Saudi Arabia. Infobase Publishing. p. 242. ISBN 978-1-4381-0830-8. https://books.google.com/books?id=99M0zoSqsF0C&pg=PA242. 

Bibliograpiya[igliwat | Igliwat an wikitext]

Mga sumpay ha gawas[igliwat | Igliwat an wikitext]

Dugang nga pamiling mahitungod han Saudi Arabia ha kanan Wikipedia mga bugto nga proyekto:
Mga kasirigngon tikang ha Wiktionary
Sarigan nga basahon tikang ha Wikibooks
Mga hulád tikang ha Wikiquote
Gintikangan nga mga kasuratan tikang ha Wikisource
Mga imahe ngan medya tikang ha Commons
Mga sumat notisya tikang ha Wikinews
Pagkukuhaan hin pagtuon tikang ha Wikiversity





Mga Nasod ha Asya
Afganistan | Amihanan nga Korea | Arabya Saudi | *Armenya | *Aserbaiyan | Barein | Bangladesh | Birmania/Myanmar | Brunei | Butan | Cambodia/Camboya | *Ehipto | Emiratos Arabes Unidos | *Georgia | Hapon | Hordanya | India | Indonesia/Indonesya | Irak | Iran | Israel | *Kasahistan/Kazakhstan | Kirguistan | Kuwait | Laos | Libano | Malaysia | Maldivas | Mongolya | Nepal | Oman | Pakistan | Pilipinas | Qatar/Catar | *Rusia | Salatan nga Korea | Singgapura | Sinirangan nga Timor | Sirya | Sri Lanka | Taiwan (Republika han Tsina) | Tayikistan | Thailand/Tailandya | Tsina (Kanan Katawhan Republika han Tsina) | Turkmenistan | Turkeya | Usbekistan | Vietnam | Yemen
Ginkuha tikang ha "https://war.wikipedia.org/w/index.php?title=Saudi_Arabia&oldid=6275874"